Orteza staje się coraz popularniejszym zamiennikiem gipsu – nie tylko ze względu na możliwość jej swobodnego i wielokrotnego użytkowania, ale również dzięki niewywoływaniu przez nią skutków ubocznych, typowych dla unieruchomienia kończyny w gipsie. Stabilizuje staw, utrzymuje jego stałą temperaturę, pomaga odprowadzać wilgoć, przez co jest korzystniejsza dla skóry, a także przyczynia się do zmniejszenia obrzęków i przyspieszenia procesu rehabilitacji.

Dlaczego orteza jest lepsza od gipsu?

Złamania, skręcenia czy zwichnięcia to jedne z najpowszechniejszych urazów kości i stawów, które corocznie dotykają wiele osób, wśród których są nie tylko sportowcy i seniorzy. Niegdyś jedyną metodą leczenia tego typu uszkodzeń był właśnie gips, który wywoływał wiele niepożądanych reakcji organizmu. W odpowiedzi na ten problem zaprojektowano ortezy, które pozwalają uniknąć niedogodności związanych z parotygodniowym noszeniem gipsu, a także skutków ubocznych, które taki sposób usztywniania kończyny wywołuje.

Nazwa „orteza” jest kompilacją słów „proteza” i „ortopedyczna”. Jaką przewagę ma ona nad tradycyjnym opatrunkiem gipsowym? Gips jest przede wszystkim cięższy niż orteza, więc na późniejszym etapie leczenia złamania może powodować większy, niż jest to w rzeczywistości konieczne, nacisk na kość, przez co proces zrastania się jej jest utrudniony. Ponadto, długotrwałe noszenie gipsu może prowadzić do maceracji skóry, czyli zawilgocenia i rozpulchnienia jej zewnętrznej warstwy, a w efekcie – do odchodzenia jej płatami. Źle założony gips może uciskać mięśnie i nerwy, co skutkuje drętwieniem kończyny, utratą czucia w palcach, a także powolnym, stopniowym zanikiem mięśni. Postępuje także demineralizacja kości oraz osłabienie ścięgien. Dzięki ortezom można uniknąć wszystkich tych potencjalnych konsekwencji noszenia gipsu.

Orteza – jak jest zbudowana i dlaczego warto ją stosować?

Orteza (stawu kolanowego, skokowego czy na przykład orteza na nadgarstek) ma za zadanie unieruchomić staw w bezpiecznej dla niego pozycji, a przez to umożliwić jego szybszą regenerację i / lub zniwelować dolegliwości związane ze schorzeniami mięśni i stawów (także u sportowców po przebytych kontuzjach czy u osób starszych, które często cierpią z powodu zwyrodnienia stawów).

Ortezy zbudowane są najczęściej z przepuszczającego powietrze materiału lub tworzywa, jednak najważniejszą ich częścią są komory powietrzne, które usztywniają staw, jednocześnie nie obciążając go i nie ściskając nadmiernie (niektóre ortezy dają dodatkową możliwość uzupełniania komór powietrzem oraz spuszczania z nich powietrza – tak, by orteza była idealnie dopasowana do indywidualnych potrzeb pacjenta).

Ponadto, ortezy wykonane z nowoczesnych materiałów mają zdolność do utrzymywania stawu w jednej, optymalnej temperaturze przez cały czas ich noszenia – wspomaga to krążenie krwi i zapobiega powstawaniu ognisk martwicy. Dzięki stosowaniu ortezy, a nie opatrunku gipsowego, wilgoć jest znacznie lepiej odprowadzana na zewnątrz – nie dochodzi więc do maceracji wierzchnich warstw skóry. Możliwość zdejmowania ortezy ułatwia utrzymywanie higieny osobistej – nie trzeba się więc martwić (tak, jak przy opatrunku gipsowym) o jej zamoczenie podczas kąpieli. Dodatkowo, miękkie ortezy nie powodują nieprzyjemnych otarć na skórze, dopasowując się do jej naturalnych załamań i uwypukleń w strategicznych miejscach.

Ortezy, ze względu na ich twardość, dzieli się na trzy rodzaje:

• ortezy sztywne (polecane zwłaszcza dla sportowców po przebytej kontuzji, przy końcowym etapie leczenia złamania kości oraz po zwichnięciach czy skręceniach stawu),
• półsztywne (szczególnie przydatne dla osób w końcowej fazie leczenia uszkodzeń stawów),
• miękkie (elastyczne, polecane seniorom dla złagodzenia bólów związanych z atakami reumatyzmu).

Orteza na kolano, nadgarstek, staw skokowy… rodzaje ortez i ich zastosowanie

W zależności od obszaru stosowania ortezy, dzieli się je także według kategorii odnoszących się do stawów i części ciała, które orteza ma stabilizować. Jak wygląda ten podział?

• Pierwsza kategoria to ortezy stosowane do usztywniania kończyn dolnych. Wśród nich są między innymi: orteza stawu kolanowego, stawu biodrowego, a także orteza / stabilizator stawu skokowego (kostki). Ortezy stawu kolanowego i biodrowego są szczególnie ważne w rekonwalescencji pooperacyjnej – w przypadku, gdy zabieg chirurgiczny obejmował kości i stawy umiejscowione w nodze. Orteza na kolano pomaga ponadto regulować zakres ruchu stawu, uniemożliwiając niewłaściwe poruszanie kolanem. Stabilizator kostki z kolei sprawdza się najlepiej podczas zabiegów rehabilitacyjnych, zapobiega bowiem obrzękom i wspomaga powrót do pełnego zdrowia. Stabilizator stawu skokowego poleca się na przykład osobom po przebytych urazach ścięgna Achillesa, skręceniach i zwichnięciach kostki.
• Druga kategoria to ortezy stabilizujące górne kończyny. Zalicza się do nich: orteza stawu barkowego, orteza (czy też stabilizator) na łokieć, orteza na nadgarstek oraz orteza na palec. Orteza stawu barkowego występuje najczęściej w formie pasów stabilizujących obojczyki i korygujących postawę, a także ograniczających pełny zakres ruchu barku – tak, by staw cały czas znajdował się w odpowiedniej do jego regeneracji pozycji. Stabilizator na łokieć jest najpopularniejszy wśród sportowców i osób trenujących koszykówkę, tenis i golf. Zapobiega on schorzeniom określanym jako łokieć tenisisty i łokieć golfisty. Stabilizator na łokieć często posiada również funkcję blokowania stawu w wyproście. Dla osób z zespołem cieśni nadgarstka lub po operacji tego obszaru ręki, rekomendowane jest natomiast stosowanie ortezy na nadgarstek.
• Trzecia kategoria to ortezy usztywniające kręgosłup (na odcinku szyjnym, piersiowym i lędźwiowo-krzyżowym). Ten rodzaj ortezy jest używany najczęściej w szpitalach, gdzie zabezpiecza się kręgosłup pacjentów, którzy ulegli wypadkowi. Innym zastosowaniem dla tego typu ortez jest korekcja postawy (ortezy dla dzieci zbudowane są z elastycznych pasów, które umożliwiają utrzymanie prawidłowej postawy przez dłuższy czas i nie przeszkadzają maluchom w ich codziennej aktywności). Ortezy kręgosłupa to jednak najczęściej pasy lędźwiowo–krzyżowe, które wspomagają kręgosłup przy różnego rodzaju dolegliwościach bólowych. Mogą być całkowicie elastyczne lub z wbudowanymi stalkami czy fiszbinami.

 

 

Orteza – czym kierować się przy jej wyborze?

Bardzo często pacjenci cierpiący na schorzenia stawów lub po urazach ortopedycznych nie wiedzą, jaka orteza będzie najlepiej spełniała ich oczekiwania. Aby dobrać odpowiedni dla schorzenia model, konieczny jest kontakt z lekarzem prowadzącym lub rehabilitantem, który realizuje program ćwiczeń z danym pacjentem.

1. Lekarz lub rehabilitant, przed zaleceniem ortezy, powinien dokładnie zbadać uszkodzony staw i ustalić, czy orteza ma być używana w danym przypadku profilaktycznie, czy powinna wspomagać proces leczenia. Na podstawie diagnozy dobrany zostanie odpowiedni model o najbardziej optymalnym typie sztywności. Koniecznym elementem doboru ortezy jest również wywiad medyczny, w trakcie którego zostaje ustalona waga pacjenta, tryb jego życia, potencjalna częstotliwość korzystania z ortezy. Wszystkie te czynniki mają niebagatelny wpływ na dobór odpowiedniego sprzętu ortopedycznego.
2. Przy wyborze ortezy należy bezwzględnie zwrócić uwagę na to, czy ma ona możliwość dopasowania do obwodu łydki, ramienia czy barków. Modyfikacja rozmiaru ortezy jest niezwykle ważna -w ciągu dnia obwód łydki czy stopy zmienia się (dolne kończyny najczęściej odrobinę puchną w drugiej części dnia, a zbyt ciasna orteza może powodować w takim przypadku pewien dyskomfort).
3. Jeśli pacjent mieszka sam, powinien wybrać ortezę, która nie sprawi mu trudności w trakcie zakładania jej zdrową ręką. Dobrym wyborem będą więc w takim przypadku ortezy lub stabilizatory elastyczne. Można samemu wciągnąć je na dany staw (łokciowy lub kolanowy) bez pomocy drugiej osoby, a później bez problemu je ściągnąć w razie potrzeby. To aspekt, na który szczególną uwagę powinny zwrócić osoby starsze.
4. Jeśli pacjent poszukuje elastycznej ortezy lub stabilizatora, powinien zwrócić uwagę na to, z jakiego materiału wykonany jest dany model. Przede wszystkim, należy unikać lateksu, który nie przepuszcza powietrza (przy długotrwałym noszeniu ortezy z dodatkiem lateksu może więc dojść do maceracji naskórka). Lateks może również wywołać u niektórych osób silne reakcje alergiczne, takie jak: pokrzywkę, świąd, zaczerwienienie skóry.