Bolesne i trudno gojące się rany odleżynowe to poważny problem pacjentów leżących i bardzo duże wyzwanie dla osób, które się nimi opiekują. Leczenie odleżyn nie jest łatwe – wymaga czasu i cierpliwości, a także dużej systematyczności. Znacznie lepiej podjąć odpowiednio wcześnie działania profilaktyczne, by ryzyko odleżyn zminimalizować. Pomagają w tym różnego rodzaju akcesoria, jak przeciwodleżynowe materace czy nawet produkty pomocne w zmianie pozycji chorego.

Na odleżyny narażeni są pacjenci niemobilni – osoby niepełnosprawne i/lub starsze, które wyłącznie lub przez większość czasu znajdują się w pozycji leżącej. Tym łatwiej u nich o rany odleżynowe, im dłużej są w takim stanie oraz im rzadziej zmieniają (lub zmienia się im) pozycję ciała.

Czym są, w jaki sposób powstają i jak leczyć odleżyny

To rany powstające na skutek stałego ucisku wywieranego w określonych punktach ciała. Unieruchomiony w łóżku pacjent, ułożony zazwyczaj na plecach, dociska do podłoża swoim własnym ciężarem niektóre miejsca (szczególnie pośladki, pięty, łokcie, łopatki, plecy w okolicy krzyżowej), w wyniku czego krążenie jest utrudnione, a uciskane tkanki niedokrwione i niedotlenione. Jeśli sytuacja taka trwa przez dłuższy czas, na skórze zaczynają się rozwijać ogniska martwicy, powstają bolesne owrzodzenia – rany z wysiękiem, które wymagają szczególnego zaopatrzenia, bo łatwo w tym przypadku o zakażenie i groźne powikłania.

Kiedy odleżyny są już w tak zaawansowanym stadium, nie wystarczy wyłącznie dbać o higienę ciała pacjenta. Na rany warto aplikować wtedy na przykład specjalistyczne opatrunki na odleżyny z jonami srebra działającymi antybakteryjnie, co chroni przed potencjalnym rozwojem infekcji. Niektóre opatrunki tego typu można pozostawiać na ranie nawet kilka dni – do tygodnia, co znacznie ułatwia pielęgnację chorego. Można również stosować, specjalnie profilowane i dobrze przystosowane do różnych części ciała, opatrunki hydrokoloidowe, które zapewniają ranie wilgotne, sprzyjające gojeniu i regeneracji skóry środowisko, pochłaniają wysięk i skutecznie zabezpieczają ją przed zabrudzeniami czy drobnoustrojami z zewnątrz. To szczególnie polecane rozwiązanie w przypadku leczenia przewlekłych ran odleżynowych.

Poza dbaniem o czystość i zakładaniem specjalistycznych opatrunków na odleżyny, bardzo ważne w procesie leczenia jest odciążanie miejsc pokrytych ranami. O ile to możliwe, należy zmieniać pozycję ciała pacjenta (mniej więcej co 4 godziny) i/lub zastosować akcesoria, które mogą mu przynieść w tej sytuacji ulgę, a po wygojeniu się ran nie dopuszczą do powtórzenia się problemu.

Materac przeciwodleżynowy to absolutna podstawa!

Leżącemu choremu zapewnia komfort, a opiekunowi pacjenta daje szansę na uniknięcie kłopotów z odleżynami u podopiecznego. Materace przeciwodleżynowe zapobiegają powstawaniu odleżyn, pobudzając krążenie i nie dopuszczając do niedokrwienia/niedotlenienia newralgicznych miejsc na ciele unieruchomionej w łóżku osoby. Dzieje się tak dzięki specyficznej konstrukcji materaca i stosowaniu w nim zmieniającego się ciśnienia, czyli pacjent się nie rusza, ale rusza się materac, na którym leży, stymulując w ten sposób prawidłową pracę tkanek. Poszczególne jego komory unoszą się i opadają co jakiś czas, wypełniając się powietrzem lub wypuszczając je – a wszystko dzięki odpowiednio zaprogramowanej zewnętrznej pompie. Więcej na temat zasady działania takiego materaca rehabilitacyjnego w artykule „Jak działa materac przeciwodleżynowy i dlaczego warto go mieć”. Jest to oczywiście także opcja obowiązkowa w przypadku osób, które już borykają się z odleżynami, ponieważ dzięki materacowi odczują one ulgę w bólu, a rany będą się lepiej goić.

Akcesoria do transferu i zmiany pozycji leżących pacjentów

Aby bezpiecznie i bez większego wysiłku przemieścić pacjenta na łóżku, przesunąć go czy po prostu zmienić pozycję jego ciała, walcząc w ten sposób z odleżynami lub stosując ich profilaktykę, warto posiłkować się specjalnie stworzonymi do tego celu prostymi, ale za to niezwykle skutecznymi pomocami. Mowa tu między innymi o matach i foliach poślizgowych, pasach, podpórkach czy klinach stabilizujących bezwładne ciało chorego…

Dobrym przykładem takiego akcesorium jest mata poślizgowa Caremaster, dzięki której bez nadwyrężania własnego kręgosłupa i jednocześnie w sposób komfortowy i całkowicie bezpieczny dla lezącego pacjenta, można go dość swobodnie przemieszczać i układać na łóżku w odpowiednim miejscu i właściwej pozycji – nawet, jeśli są to osoby o dużej masie ciała (do 200 kg). Pozwala na to dobrze zaprojektowana konstrukcja maty ze specjalnymi, mocnymi uchwytami oraz – przede wszystkim – materiał o właściwościach poślizgowych, z którego jest ona wykonana. Bardziej ekonomiczną, nieco uproszczoną wersją tego typu pomocy dla opiekuna pacjenta leżącego jest mata poślizgowa BlueMotion, a także – kompatybilna ze skórą, hipoalergiczna i odporna na rozerwanie folia poślizgowa.

Fot. Maty poślizgowe do przemieszczania i zmiany pozycji pacjenta na łóżku.

Niezwykle przydatną pomocą w opiece nad pacjentem z odleżynami przy układaniu go w różnych pozycjach na łóżku, a także innych codziennych czynnościach opiekuńczych (jak choćby zabiegi higieniczne, zmiana opatrunku etc.), są kliny stabilizujące bezwładne ciało. To akcesoria, dzięki którym pacjent ułożony na przykład na boku, nie opadnie bezwiednie na plecy, tylko utrzyma pozycję. Takie podpórki wykonane są ze specjalnej pianki. Ich kształt i wielkość oraz odpowiedni poziom sztywności materiału sprawiają, że „klinowanie” jest skuteczne, a pacjentowi jest wygodnie.

Fot. Podpórki stabilizujące ciało pacjenta w wybranej pozycji.

Trzecią grupą bardzo pomocnych (i jednocześnie uniwersalnych) produktów są różnego rodzaju pasy do transferu, które pomagają unosić pacjenta lub poszczególne części jego ciała przy zmienianiu pozycji. Zakłada się je wokół talii chorego lub wokół jego nóg i przy pomocy uchwytów kontroluje ruch podczas siadania pacjenta czy unoszenia ciała.

Fot. Pasy do podtrzymywania lub unoszenia pacjenta.

W innych publikacjach oraz w materiale wideo można zobaczyć więcej na temat tego, jak wykorzystywać akcesoria do transferowania chorych i dlaczego są one niezbędne w przypadku chorych z odleżynami.