Statystyki wskazują, że nawet 80% dzieci w Polsce ma – mniejszą lub większą – wadę postawy, a co druga dorosła osoba deklaruje, że cierpi z powodu bólu pleców. Brak ruchu, otyłość, nadwaga, nieprawidłowa pozycja ciała podczas pracy czy snu, a także urazy kręgosłupa oraz brak świadomości i odpowiedniej profilaktyki zdrowotnej w tym zakresie sprawiają, że wielu z nas trafia w końcu do ortopedy i wychodzi od niego z zaleceniem noszenia gorsetu ortopedycznego lub innego stabilizatora.

Gorsety rehabilitacyjne, pasy ortopedyczne, tzw. sznurówki lędźwiowo-krzyżowe… wszystkie te produkty to w gruncie rzeczy rodzaje ortez kręgosłupa, których najważniejszym zadaniem jest utrzymywanie go w określonej pozycji. Zależnie od typu schorzenia i konkretnych zaleceń rehabilitacyjnych dla danego pacjenta, jak również od rodzaju dolegliwości i ich bezpośrednich przyczyn, wykorzystuje się różne stabilizatory, o różnym zakresie działania.

Korekcja wad kręgosłupa u dzieci

Gorset ortopedyczny ma zastosowanie w przypadku korygowania (czy raczej zapobiegania pogłębianiu się) wad kręgosłupa u dzieci. Specjaliści podkreślają, że nie tylko u najmłodszych warto diagnozować i sprawnie reagować na takie problemy, ponieważ kręgosłup nastolatka także ciągle się jeszcze rozwija, co oznacza, że jest on w pewnym stopniu „plastyczny”, a więc podatny zarówno na zniekształcenia, jak i korekcję. Wykonany na miarę (zazwyczaj z termoplastycznego materiału) gorset ortopedyczny sprawdza się więc zarówno u kilkulatka, jak i u osoby stającej u progu dorosłości. Zaleca się go między innymi w przypadku stwierdzonej skoliozy (jest to boczne skrzywienie kręgosłupa), jak i na przykład tzw. okrągłych pleców u dziecka, czyli kifozy (to z kolei zbyt mocne wygięcie kręgosłupa w tył, na odcinku piersiowym) albo lordozy (nadmierne wygięcie do przodu w odcinku lędźwiowym). Jeśli odchylenie od normy jest niewielkie, stabilizator nie jest konieczny, wystarczy gimnastyka korekcyjna, jeżeli jednak skrzywienie / wygięcie kręgosłupa przekracza 20 stopni, gorset jest niezbędny. W zależności od przyczyn deformacji i stopnia jej zaawansowania, gorset może być bardziej lub mniej skuteczny u różnych pacjentów, zazwyczaj jednak nosi się go w okresie terapii w zasadzie non-stop (tj. ok. 20, a nawet 22 godzin na dobę – z przerwami na ćwiczenia rehabilitacyjne i czynności higieniczne). Trzeba tu jednak wyraźnie podkreślić, że gorsety ortopedyczne nie czynią cudów, mówiąc nieco kolokwialnie. To, na co można się nastawić w tym przypadku, to przede wszystkim efekt spowolnienia postępowania choroby czy zahamowanie pogłębiania się danej wady kręgosłupa u dziecka, dzięki uzyskaniu względnej symetrii tułowia, wzmocnieniu stabilizacji kręgosłupa i optymalnemu rozłożeniu sił.

Rehabilitacja kręgosłupa po urazie

Usztywniające gorsety ortopedyczne stosuje się także u osób dorosłych, w szczególności w czasie pourazowej i / lub pozabiegowej rehabilitacji kręgosłupa (na przykład po złamaniu kręgu lub innym wypadku). Głównym zadaniem takiej ortezy tułowia jest wówczas ograniczanie ruchomości kręgosłupa w określonym zakresie. Różne typy gorsetów umożliwiają ograniczenie ruchu w różnych płaszczyznach i kierunkach (ruch skrętny, zgięcie do przodu, do tylu, na boki).

Sposób na bóle „w krzyżu”

Gorsety i różnego rodzaju pasy ortopedyczne (w tym sznurówki lędźwiowo-krzyżowej) zakłada się również w przypadku wielu dolegliwości bólowych kręgosłupa – zarówno tych przewlekłych, wynikających na przykład z chorób zwyrodnieniowych, jak i tych „chwilowych”, będących efektem nadwyrężenia kręgów i mięśni, choćby w wyniku dźwigania zbyt dużych ciężarów czy długotrwałej, niewygodnej pozycji siedzącej lub stojącej. Czasowe noszenie gorsetu czy wspomnianej wyżej sznurówki lędźwiowo-krzyżowej może rzeczywiście przynieść odczuwalną ulgę w bólu, należy jednak uważać, aby nie przesadzić. Zbyt często zakładany stabilizator (bez konsultacji z lekarzem czy rehabilitantem) może za bardzo „rozleniwić” mięśnie pleców i sam kręgosłup. Nadwyrężanie jest bardzo szkodliwe, ale nadmierne odciążanie kręgosłupa bez uzasadnionych przyczyn również może przynieść szkody. Podobnie zresztą jak źle dobrany pas czy niedopasowana sznurówka – nie działają z odpowiednią siłą i we właściwych punktach na kręgosłup i mięśnie, a sprawiają za to, że odczuwa się spory dyskomfort przy ich noszeniu.

Profilaktyka dla sportowców i nie tylko

Pasy stabilizujące krzyżowo-lędźwiowy odcinek kręgosłupa to niekiedy także standardowe wyposażenie sportowców, zwłaszcza tych, którzy uprawiają siłowe dyscypliny sportu. Najbardziej oczywisty przykład stanowią tu z pewnością sztangiści, którzy chronią w ten sposób nie tylko swój kręgosłup, ale także mięśnie. Pas krzyżowo-lędźwiowy zmniejsza także ryzyko potencjalnych urazów przeciążeniowych podczas treningów na siłowni. Profilaktycznie powinny go zakładać też osoby, które na przykład na co dzień wykonują pracę nadwyrężającą kręgosłup i mięśnie pleców, bo przenoszą / podnoszą ciężkie rzeczy, a także ci, którzy nie potrafią utrzymać w czasie pracy właściwej – zdrowej pozycji ciała. Taki pas na kręgosłup nie tylko wspomaga bowiem właściwą technikę dźwigania ciężarów, ale także ułatwia przyjęcie i pozostawanie w prawidłowej pozycji siedzenia na przykład podczas wielogodzinnej pracy przy biurku czy za kierownicą.

Jak dobrać gorset, sznurówkę lub pas ortopedyczny?

Gorsety rehabilitacyjne często wykonuje się na indywidualne zamówienie (co dzieje się na przykład w przypadku poważniejszych wad i problemów z kręgosłupem). Są one „szyte na miarę”, po uprzednim dokonaniu szczegółowych pomiarów tułowia pacjenta. Pasy ortopedyczne czy sznurówki lędźwiowo-krzyżowe kupuje się po prostu w sklepach medycznych, uwzględniając standardowe rozmiary ciała – definiowane tak samo, jak w przypadku odzieży (czyli popularne: S, M, L, XL). Zazwyczaj zresztą w ramach opisu danego produktu na stronie internetowej sklepu oznaczenia te są doprecyzowane. W przypadku sznurówki czy pasów stabilizujących odcinek lędźwiowo-krzyżowy podaje się obwód talii w centymetrach i tym najlepiej kierować się przy wyborze konkretnego artykułu. Jeśli dobierze się odpowiedni rozmiar stabilizatora, łatwo go prawidłowo dopasować. Większość tego typu ortez zapina się na rzepy lub sznuruje, co – dzięki stosunkowo płynnej regulacji – umożliwia optymalne dopasowanie stabilizatora do krzyżowo-lędźwiowego odcinka kręgosłupa nawet w przypadku niestandardowej figury pacjenta.

Ile kosztują takie stabilizatory kręgosłupa?

Różnego rodzaju ortezy tułowia, gorsety rehabilitacyjne, szelki ortopedyczne, pasy stabilizujące kręgosłup etc. to dość niewielki koszt, bo mieszczący się w granicach mniej więcej 100 do kilkuset złotych. Można je jednak nabyć z (całkowitą lub częściową) refundacją NFZ w przypadku dysfunkcji kręgosłupa będących następstwem schorzeń i urazów oraz w sytuacji występowania zespołów bólowych kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego. Zlecenie na taki produkt (a zatem i na dofinansowanie jego zakupu) może wystawić między innymi chirurg, neurolog, ortopeda, reumatolog, onkolog.

Elastyczny, zapinany na rzepy pas stabilizujący odcinek lędźwiowo-krzyżowy kręgosłupa BSN Actimove Lumbal, wskazany między innymi przy: dyskopatii, zwyrodnieniach i niestabilności kręgosłupa, a także w stanach bólowych odcinka krzyżowo-lędźwiowego oraz profilaktycznie, dla osób uprawiających sport siłowy.

Sznurówka lędźwiowo-krzyżowa BSN Actimove Lombacare o anatomicznym kształcie ułatwiającym poruszanie się, zapewniająca odciążenie i stabilizację dolnego odcinka kręgosłupa. Wykonana z elastycznego, oddychającego materiału, który sprzyja łagodzeniu bólu. Zalecana w przypadku dyskopatii, rwy kulszowej, choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa oraz dolegliwości spowodowanych przeciążeniem.