W Polsce, od marca 2020, z niewielkimi przerwami lub wyjątkami, obowiązuje zasłanianie nosa i ust w przestrzeni publicznej. Nie wszystkie dostępne powszechnie maseczki mają jednak takie samo przeznaczenie i sposób czy możliwość ochrony przed drobnoustrojami. Wybierając maseczkę, warto zatem wiedzieć, czym różnią się poszczególne ich rodzaje i co właściwie nam zapewniają. Najbardziej ogólny podział obejmuje maseczki medyczne i niemedyczne. Jak i gdzie je stosować, aby zapewnić sobie właściwą ochronę? Uporządkujmy najważniejsze informacje. Wiedza ta jeszcze z pewnością będzie nam przydatna przez jakiś czas.

Maseczki medyczne

To najbardziej zróżnicowana grupa, do której należą maseczki chirurgiczne i półmaski filtrujące. Zgodnie z wytycznymi WHO, ten rodzaj masek jest obowiązkowy dla personelu medycznego i okołomedycznego, a wybór konkretnego rodzaju maseczki i stopnia zabezpieczenia jest uzależniony od ryzyka ekspozycji na działanie patogenów.

                Maseczki chirurgiczne

To najbardziej rozpowszechniony rodzaj maseczki medycznej, stanowiący głównie barierę przed aerozolem z dróg oddechowych osoby noszącej maseczkę. Nie zapewnia szczelności ani filtracji wdychanego powietrza. Chroni przed cząsteczkami o średnicy 1 mikrometra (dla porównania: średnica wirusa SARS-CoV-2 i innych koronawirusów to przedział 60-140 nanometrów). Maseczki te przeznaczone są do codziennego, jednorazowego użytku.

                Półmaski filtrujące

Zapewniają najlepszą ochronę spośród wszystkich masek dostępnych powszechnie na rynku. Ich zadaniem jest filtrowanie i oczyszczanie wdychanego i wydychanego powietrza, w stopniu zależnym od rodzaju maseczki. Składają się zazwyczaj z kilku warstw materiału o bardzo gęstym splocie i ewentualnie z zaworu z filtrem oczyszczającym, który wydłuża potencjalnie czas noszenia maseczki. Zatrzymują aerozol i pyły zawieszone, zgodnie z trzema klasami ochrony:

• FFP1 – ochrona najniższa – maska filtruje cząsteczki o średnicy równej lub większej niż 1 μm.
• FFP2 – ochrona średnia – skutecznie zatrzymuje cząsteczki o średnicy od 0,5 μm.
• FFP3 – ochrona wysoka – skuteczność filtracyjna zaczyna się przy cząsteczkach o średnicy 0,3 μm.

Powyższe oznaczenie dotyczy masek europejskich. Te wyprodukowane w USA oznaczone są jako N95, N97, N99, natomiast maseczki pochodzące z Chin mają oznaczenie KN. Amerykańskim odpowiednikiem maseczek FFP1, FFP2 i FFP3 jest N95.

                 Półmaski filtrujące jedno- i wielorazowego użytku

Wśród półmasek filtrujących są zarówno jednorazowe (oznaczone symbolem NR) do noszenia przez maksymalnie 8 godzin, jak i te przeznaczone do wielorazowego użytku (symbol R). Maseczkę wielokrotnego użytku przed ponownym założeniem należy zdezynfekować. Skuteczne sposoby (umieszczenie jej w atmosferze nadtlenku wodoru czy użycie promieniowania UV-C) są zazwyczaj niedostępne w warunkach domowych. Jedyne co można zrobić, to odłożyć noszoną maseczkę na minimum 72 godziny w bezpieczne miejsce – badania naukowe udowodniły bowiem, że wirus SARS-CoV-2 utrzymuje się na tego typu powierzchniach do 3 dni.

                 Poziomy skuteczności masek filtrujących

Określane są na podstawie tak zwanego całkowitego przecieku wewnętrznego, czyli poziomu przepuszczania powietrza, wynikającego z nieszczelnego przylegania maski do skóry oraz pewnej ilości powietrza przepuszczanego przez zawór filtrujący i wynoszą odpowiednio dla masek:

• FFP1 – 20%
• FFP2 – 6%
• FFP3 – 1%

Badania przepuszczalności prowadzone są przy użyciu cząstek o średnicy 0,3 μm. Wyniki pokazują, że najczęściej stosowane maski FFP2, filtrujące co najmniej 94% powietrza, w praktyce oczyszczają nawet 99%, co w kontekście koronawirusa czyni je skutecznymi na równi z maskami FFP3.

Maski chirurgiczne czy półmaski filtrujące – różnice

Zasadnicza różnica dotyczy ich funkcji. Maski chirurgiczne mają za zadanie chronić otoczenie przed wydzielinami z dróg oddechowych osoby noszącej maseczkę, natomiast maski półfiltrujące mają chronić osobę noszącą maseczkę przed skażonym powietrzem z zewnątrz. Pozostałe różnice wynikają z tego podstawowego założenia.

Maski chirurgiczne

• Nie są przeznaczone do ochrony osoby noszącej maseczkę, w związku z tym w większości nie mają przypisanych dodatkowych oznaczeń i podziału na klasy ochrony.
• Luźno przylegają do skóry.

Półmaski filtrujące

• Ściśle dopasowane, chroniące twarz i drogi oddechowe użytkownika – przy prawidłowym założeniu i noszeniu zapewniają ochronę zgodną z klasą maseczki.
• Maski bez zaworów filtrują powietrze obustronnie, te posiadające zawór – chronią jedynie osobę nosząca maseczkę.
• Przyporządkowanie do odpowiedniej kategorii pozwala na regulację skuteczności ochrony.

Maseczki niemedyczne

Wykonane z różnego rodzaju materiałów i tkanin. Powinny być zrobione z trójwarstwowej tkaniny (warstwa wewnętrzna – pochłaniająca wilgoć, zewnętrzna – ograniczająca przenikanie wilgoci oraz środkowa – jako dodatkowa warstwa filtrująca). Stanowią jedynie barierę mechaniczną i powinny być stosowane jako dodatkowy środek zabezpieczający (łącznie z zachowaniem odpowiedniego dystansu). Maseczki z materiału mogą być noszone przez krótki czas. W momencie, kiedy stają się wilgotne, powinny zostać wymienione, a używana maseczka wyprana w minimum 60°C.

Zasady noszenia maseczek

Wszystkie środki ochrony osobistej, w tym maseczki, spełniają swoje zadanie pod warunkiem, że są nakładane, noszone i zdejmowane prawidłowo.

·         Maseczka powinna ściśle przylegać do skóry, zasłaniając nos i usta. Pozostawienie jedynie zasłoniętych ust mija się z celem i nie zapewnia żadnej ochrony.

·         Jeżeli maska posiada usztywnienie w górnej części, jego środek powinien znaleźć się w górnej części nosa.

·         Zdejmując zużytą maseczkę, należy unikać dotykania jej w środkowej części (trzeba ją zdjąć, trzymając za gumowe uchwyty).

·         Po zdjęciu, maseczkę należy poddać utylizacji i zdezynfekować ręce.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i CDC zalecają użycie maseczek jako jednego z głównych środków ochrony w dobie pandemii COVID-19, wpływającego na zmniejszenie transmisji koronawirusa. Wspominają jednocześnie, że noszenie maseczek jest zalecane w sytuacji, gdy nie ma możliwości zachowania pozostałych środków bezpieczeństwa, na przykład co najmniej metrowego dystansu. WHO podkreśla, że samo noszenie maseczki nie zapewnia ochrony przed zakażeniem, a może dać złudne poczucie bezpieczeństwa. Skuteczna ochrona jest wynikiem zastosowania maseczki ochronnej łącznie z zachowaniem dystansu, prawidłową dezynfekcją rąk i wentylacją pomieszczeń.

Kiedy i jak nosić maseczki -> zobacz wytyczne WHO dotyczące noszenia maseczek ochronnych w kontekście COVID-19

***

Dla przypomnienia… Z obowiązku noszenia maseczki w miejscach publicznych zwolnione są obecnie:

·         osoby cierpiące na zaawansowaną niewydolność oddechową lub krążeniową w przebiegu chorób neurologicznych, schorzeń układu oddechowego albo układu krążenia,

·         a także dzieci do piątego roku życia

·         i osoby z potwierdzonymi zaburzeniami psychicznymi, całościowym zaburzeniem rozwoju, niepełnosprawnością intelektualną i/lub ruchową, w wyniku której mają trudności z samodzielnym zakładaniem i zdejmowaniem maseczki.

Przeczytaj także -> Rehabilitacja ruchowa po COVID-19 oraz Seniorzy kontra lockdown