Jak obchodzić się z chorym na wózku inwalidzkim?

Opieka nad osobą niepełnosprawną ruchowo to trudne i odpowiedzialne zadanie. Nie wystarczy być zaangażowanym, cierpliwym i troskliwym, trzeba jeszcze znać kilka ważnych zasad, dzięki którym nie wyrządzi się żadnych szkód ani choremu na wózku, ani sobie oraz orientować się, jaki sprzęt medyczny powinno się mieć zawsze w takiej sytuacji „pod ręką”.

Właściwe opiekowanie się niepełnosprawnymi to z jednej strony umiejętne podejście psychologiczne do chorych, z drugiej dobra znajomość technik i – przede wszystkim – nowoczesnego sprzętu, które wspomagają wszystkie fizyczne czynności wykonywane przy pacjencie. Zawodowi opiekunowie niepełnosprawnych, rehabilitanci i inni specjaliści z branży medycznej mają te kompetencje z racji wykształcenia i wykonywanego zawodu, ale osoby, które po prostu opiekują się na co dzień swoimi bliskimi w domu, a zwłaszcza ci, którzy są dopiero na początku tej drogi, potrzebują wskazówek z zakresu opieki nad osobą niepełnosprawną poruszającą się na wózku inwalidzkim…

Opieka nad niepełnosprawnym na wózku – reguły postępowania

Im więcej samodzielności i niezależności ma chory na wózku inwalidzkim, tym lepiej dla niego.

Chorzy poruszający się na wózkach inwalidzkich, w zależności od rodzaju i zaawansowania niepełnosprawności, powinni możliwie najwięcej czynności wykonywać samodzielnie i / lub tylko z niewielką asekuracją czy pomocą opiekuna. Jest to niezwykle istotne ze względu na ich samopoczucie – zarówno to psychiczne, jak i fizyczne. Aktywność może pozytywnie motywować chorego, dawać mu satysfakcję i zadowolenie z siebie, a także wspomagać jego fizyczną rehabilitację. Na początek warto skupić się na aktywnościach związanych z „samoobsługą”: samodzielne jedzenie, ubieranie czy wykonywanie czynności toaletowo-higienicznych. Potem – o ile stan zdrowia na to pozwala rzecz jasna – można chorego na przykład stopniowo włączać do prostych prac domowych.

Nie wolno wyręczać osoby niepełnosprawnej w czynnościach, z którymi sobie radzi.

Należy uzbroić się w cierpliwość i pozwalać choremu na wózku inwalidzkim robić to, z czym jest w stanie sobie poradzić, nawet za cenę „traconego czasu”, który – de facto – stracony nie jest, bo każda samodzielnie wykonana czynność poprawia psychiczną i fizyczną kondycję osoby niepełnosprawnej, będąc kolejnym krokiem ku względnej niezależności – tak bardzo istotnej dla każdego człowieka. Wyręczanie nie powoduje poprawy sytuacji, a jedynie utwierdza chorego w błędnym przekonaniu, że „nie może, nie potrafi, że jest całkowicie uzależniony od innych”. To nie nastraja pozytywnie ani do rehabilitacji, ani do przyszłości, ani do życia. Nadopiekuńczość może być zgubna, bo zwyczajnie hamuje rozwój, a w skrajnych przypadkach może nawet spowodować regres u chorego i zaprzepaszczenie dotychczasowych sukcesów rehabilitacyjnych. Wspomaganie – TAK, wyręczanie – NIE.

Trzeba informować chorego o wykonywanej czynności, mieć jego zgodę i wymagać współpracy.

Opieka nad osobami niepełnosprawnymi to delikatna kwestia. Należy bardzo uważać na to, aby – nawet zupełnie nieświadomie – nie zacząć traktować chorego przedmiotowo. Kiedy więc na przykład przenosi się osobę niepełnosprawną z wózka inwalidzkiego na łóżko lub odwrotnie, gdy pomaga jej się zmienić pozycję ciała, wsiąść do samochodu, umyć, ubrać, przemieszczać na wózku etc. – po pierwsze, trzeba mówić jej o tym, co się właśnie dzieje lub będzie działo, po drugie – mieć jej zgodę na to i po trzecie – wymagać współpracy podczas danej czynności.

Nie należy podejmować się wykonywania zadań, których nie jest się w stanie (dobrze) wykonać.

To prosta zasada, o której wiele osób zdaje się zapominać, robiąc dużo rzeczy na żywioł. Jeżeli nie jest się pewnym, jak pomóc, lepiej tego nie robić, bo można po prostu wyrządzić krzywdę sobie i / lub choremu. Najpierw trzeba poznać zasady i techniki przenoszenia, podnoszenia, przesadzania pacjentów niesprawnych ruchowo, aby móc odpowiedzialnie przystąpić do opieki nad niepełnosprawnym.

Przenoszenie osoby niepełnosprawnej – podstawowe zasady bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo opiekuna to także bezpieczeństwo osoby niepełnosprawnej, dlatego czynności fizyczne wykonywane przy chorym muszą być wykonywane prawidłowo, by na przykład w kluczowym momencie – podczas przenoszenia pacjenta – nie zawiódł kręgosłup opiekuna i by nie doszło do nieszczęścia. Oto najważniejsze zasady bezpieczeństwa, których należy bezwzględnie przestrzegać, szczególnie wtedy, gdy nie ma się jeszcze niezbędnego sprzętu wspomagającego transfer pacjenta…

Przenosząc czy choćby unosząc tylko osobę niesprawną, ZAWSZE trzeba mieć ugięte kolana i całkowicie proste plecy, aby nie przeciążać swojego kręgosłupa. Pomaga w takiej sytuacji również szerokie rozstawienie stóp, dzięki czemu podnoszony ciężar rozkłada się równomiernie.
Nie wolno wykonywać podczas tego typu czynności żadnych gwałtownych ruchów czy skrętów tułowia ani przechylać się na boki, co mogłoby skończyć się urazem kręgosłupa, nadwyrężeniem mięśni lub ścięgien.
Im mniejsza odległość pomiędzy opiekunem i jego podopiecznym, tym łatwiej przebiega przenoszenie czy unoszenie chorego i w naturalny sposób do pracy angażuje się wtedy dolne partie ciała (biodra i kolana), a nie górną część kręgosłupa, najbardziej narażoną na kontuzje.
Przenosząc pacjenta, trzeba zadbać o to, aby dystans do pokonania był jak najmniejszy oraz pamiętać o tym, że najbezpieczniejsze jest przemieszczanie się krokiem odstawno-dostawnym, który minimalizuje ryzyko potknięcia się czy wywrócenia. Wcześniej trzeba zadbać o to, aby na drodze, którą pokonuje się z chorym nie było żadnych przeszkód.
Należy – o ile stan zdrowia pacjenta na to pozwala – wymagać od niego współpracy podczas wykonywania opisywanych tu czynności. Chory może na przykład objąć opiekuna w talii czy przytrzymywać się jego barków, co ułatwia różnego rodzaju manewry, a dodatkowo aktywizuje pacjenta.
Dla bezpieczeństwa osoby niepełnosprawnej i jej opiekuna, czynności związane ze zmianą pozycji ciała czy transferem z wózka inwalidzkiego na łóżko lub odwrotnie, muszą być wykonane sprawnie i precyzyjnie. Niezbędna jest również delikatność, na przykład ze względu na szczególnie wrażliwe czy bolesne miejsca u pacjenta.

Istnieje szereg technik „jeden na jeden” (jeszcze sprzed ery nowoczesnego sprzętu medycznego) pozwalających stosunkowo sprawnie, choć raczej na krótką metę, radzić sobie w pojedynkę na przykład z przesadzaniem osoby niepełnosprawnej na wózek inwalidzki lub na łóżko, jednakże zdecydowanie odchodzi się obecnie od takich sposobów postępowania, jako od metod niedostatecznie bezpiecznych i zupełnie nieoptymalnych – zwłaszcza, że na rynku dostępny jest dziś specjalistyczny sprzęt do transferu pacjentów, który stanowi odpowiedź na te problemy i gwarantuje bezpieczeństwo choremu i jego opiekunowi oraz pozwala – efektywnie i praktycznie bez wysiłku – w większości sytuacji przemieścić osobę niepełnosprawną z miejsca na miejsce lub łatwo zmienić pozycję jej ciała.

Sprzęt do transferu osób niepełnosprawnych – niezbędne pomoce

W przypadku opieki nad osobą niepełnosprawną, szczególnie taką, która jest całkowicie bezwładna, ale także wtedy, gdy ma się do czynienia z osłabionym kondycyjnie seniorem, pacjentem leżącym, czy po prostu kimś częściowo i / lub czasowo nie w pełni sprawnym na przykład ze względu na doznany niedawno uraz czy przebytą właśnie operację, niezbędny jest sprzęt do transferu pacjenta. W warunkach domowych można używać różnego rodzaju podnośników dla niepełnosprawnych, mat antypoślizgowych na wózek czy specjalnych pasów do podnoszenia i transportowania niesprawnych ruchowo chorych. Oto kilka przykładów praktycznych pomocy dla każdego opiekuna osób niepełnosprawnych…

Podnośnik sufitowy dla niepełnosprawnych. Uniwersalne urządzenie do przenoszenia osoby niesprawnej ruchowo z łóżka na wózek, z wózka na łóżko lub do wanny, do zamontowania w każdym pomieszczeniu w domu. Konstrukcja podnośnika pozwala na dowolną jego „konfigurację” i taki układ szyn sufitowych, jaki jest najbardziej optymalny w danym mieszkaniu.
Mata zapobiegająca ześlizgiwaniu się z wózka inwalidzkiego. Mata antypoślizgowa gwarantująca prawidłową i wygodną pozycję osoby niepełnosprawnej. Polecana szczególnie tym pacjentom, którzy – ze względu na duży niedowład ciała – łatwo zsuwają się z wózka.
Deska poślizgowa do przemieszczania pacjentów z krawędzi łóżka na wózek inwalidzki lub na przykład z wózka na toaletę czy do samochodu.
Pas do transferu pacjentów pozwalający – przy optymalnym użyciu siły i zachowaniu bezpiecznej dla kręgosłupa (pacjenta i opiekuna) postawie ciała – podnieść chorego z pozycji leżącej do siedzącej lub z siedzącej do stojącej.
Dysk obrotowy ułatwiający między innymi przesadzanie osoby niepełnosprawnej z wózka inwalidzkiego na łóżko i odwrotnie.