Ludzie od wieków ulegają wypadkom i już w zamierzchłej przeszłości szukano różnych sposobów, by ułatwić życie osobom niepełnosprawnym. Dzisiaj mamy doskonałej jakości wózki inwalidzkie, jednak dotarcie do tego momentu wymagało wielkiej kreatywności i pomysłowości wynalazców pracujących nad tym problemem na przestrzeni wieków. Jak wygląda historia wózków inwalidzkich? Sprawdźmy to!

 

Wózek inwalidzki – czym jest i jakie spełnia funkcje?

Wózek inwalidzki jest pojazdem dla osób z dysfunkcją kończyn dolnych i/lub kręgosłupa, który pomaga ustabilizować i utrzymać właściwą pozycję ciała i umożliwia poruszanie się. Dzięki niemu osoby niepełnosprawne radzą sobie z życiem codziennym, podróżują, a nawet uprawiają sporty wyczynowe. Początki wózków inwalidzkich nie były jednak proste…

Krzesło na kółkach, czyli jak to się zaczęło?

Początkowo osoby po wypadkach, niepełnosprawne czy te w trakcie rekonwalescencji transportowano na noszach lub w lektykach, jednak na takie udogodnienia mogli liczyć przede wszystkim ludzie zamożni. Pierwsze wzmianki mówiące o krzesłach na kołach, będących pierwowzorami wózków inwalidzkich, pojawiają się około roku 500 p.n.e. w źródłach z Chin i z Grecji. Z roku 530 p.n.e. pochodzi płaskorzeźba znaleziona na chińskim sarkofagu, przedstawiająca mężczyznę siedzącego na fotelu z trzema kółkami. To pierwszy historycznie zachowany ślad pojazdu inwalidzkiego, który pozwalał na transport chorego w pozycji pionowej.

A kilka wieków później we Francji…

Pierwsze informacje odnośnie do mebli do siedzenia wyposażonych w ułatwienia dla niepełnosprawnych pojawiają się w literaturze europejskiej w XVI w. Dowiadujemy się z nich m.in., że w 1595 król Hiszpanii Filip II poruszał się na krześle z kołami. Chory na podagrę król korzystał z fotela z regulowanym oparciem i podnóżkiem. Z kolei w roku 1700 francuski król Ludwik XIV stosował mechanizm nieco przypominający ruletkę, by móc obracać się wraz z fotelem w okresie rekonwalescencji po operacji.

Pierwszy na świecie wózek, który mógł być napędzany przez samego użytkownika skonstruował w 1795 r., w Anglii, John Dawson. Wózek ten wyposażony był w dwa przednie koła i jedno tylne do sterowania. Z kolei w 1811 r. do życia powołano wózek wyposażony w dwie zębate przekładnie do przeniesienia napędu.

Rok 1850 w Nowej Anglii zaowocował wózkiem o stalowych kołach napędowych z przodu i jednym, małym kółku samonastawnym z tyłu wózka. Jego budowa sprawiała, że miał on mały promień zawracania, ale napędzanie go wymagało znacznego wysiłku.

Przełom XIX i XX wieku przyniósł powstanie wózków inwalidzkich o ramie z drewna, siedzisku z wikliny, wyposażonych w regulowane podłokietniki oraz z przednimi kołami napędowymi.

Napęd już nie tylko ręczny

W roku 1903 na świecie pojawił się pierwszy mieszczący się w pomieszczeniach wózek z napędem elektrycznym. Był on wyposażony w silnik zasilany akumulatorem 12 V i miał moc 0,38 koni mechanicznych. Cztery lata później powstał wózek z konstrukcją metalową (zamiast drewnianej).

Początek XX wieku był okresem, kiedy wózki inwalidzkie – ze względu na dużą wagę (ok. 50 kg) i znacznie rozmiary – niemal uniemożliwiały samodzielne przemieszczanie się nimi. Nie można ich było złożyć i łatwo przetransportować, a osoby niepełnosprawne z nich korzystające potrzebowały pomocy osoby pełnosprawnej, by móc poruszać się na wózku.

Przełom nastąpił w dwudziestoleciu międzywojennym. W 1932 r. Harry Jennings, na prośbę niepełnosprawnego przyjaciela Herberta Everesta z USA, skonstruował pierwszy składany wózek nadający się do transportu. Pojazd Feather-Light 10 ważył jedynie 25 kg, a przyjaciele założyli spółkę Everest & Jennings (E&J), która przez długi czas miała monopol na rynku wózków inwalidzkich.

W połowie lat trzydziestych E&J opatentowała wózek o krzyżakowej, składanej ramie zaprojektowany przez Sama Duke, zaś rok 1950 zaowocował powstaniem pierwszego elektrycznego modułu silnikowego, który można było dołączyć do wózków napędzanych ręcznie. Silnik ten sterowany był za pomocą tranzystorów.

Lata pięćdziesiąte były okresem, kiedy zaczęto kłaść nacisk na rolę sportu w rehabilitacji niepełnosprawnych. Wówczas powstały też sportowe wózki inwalidzkie – w 1946 r. odbyły się pierwsze w USA zawody koszykówki osób na wózkach. Ponieważ trend na rynku nasilał się, coraz większe grono wynalazców eksperymentowało z tradycyjnymi wózkami E&J, chcąc je przystosować na potrzeby sportu. Pierwszy wózek sportowy na własny użytek zbudował Amerykanin Bud Rumpel, a firma Quadra podjęła pierwszą próbę produkcji seryjnej wózków do użytku codziennego, które były wzorowane na wózkach sportowych.

Kolejne zmiany zapoczątkował Marlin Hamilton, który w 1978 r. uległ wypadkowi i musiał poruszać się na wózku inwalidzkim. Sfrustrowany i rozczarowany dostępnymi rozwiązaniami, poprosił o pomoc konstruktorów szybowców Dona Helmana i Jima Okamoto. Efektem ich pracy był wózek o wadze 12 kg, wyposażony w sztywną ramę i niskie oparcie, oraz firma Quickie Designs. Jej aktywny wózek szybko zdominował rynek, wypierając E&J. Dziś wózki inwalidzkie aktywne znajdują się w ofercie wszystkich światowych firm produkujących taki sprzęt.

Wózki współczesne – lekkie i ergonomiczne

Obecnie na rynku dostępne są bardzo nowoczesne modele wózków inwalidzkich, zarówno z napędem ręcznym, jak i elektrycznym.

Wózki inwalidzkie z napędem ręcznym są lekkie i wygodne, mają składane konstrukcje, co ułatwia ich przetransportowanie i zwiększa komfort ich użytkowania. Są to pojazdy ergonomiczne, dostępne w wersjach dla dzieci i dorosłych, które można wyposażać w praktyczne, dodatkowe akcesoria.

Wózki z napędem elektrycznym są niezwykle nowoczesne. Wyposażone w innowacyjne rozwiązania pozwalają na poruszanie się także po trudnym – nierównym terenie. Można je dopasować do indywidualnych potrzeb, a dzięki mocnemu napędowi, oświetleniu LED i komfortowemu siedzisku pozwalają nawet na dłuższe podróże.

***

Jak widzimy, historia wózków inwalidzkich jest długa i pełna niespodzianek. W odpowiedzi na ludzkie potrzeby oraz dzięki kreatywności i pomysłowości ludzi, powstały rozwiązania ułatwiające codzienne życie osobom niepełnosprawnym. Jednego możemy być pewni – to jeszcze nie koniec. Choć dziś wózki inwalidzkie są niezwykle nowoczesne i komfortowe, niewątpliwie będą dalej ewaluowały, by jak najlepiej dopasować się do potrzeb współczesnego człowieka.